Atık Akülerin Geri Dönüşüm Süreci Nasıl Yapılır?

Günlük yaşamın önemli bir parçası olan aküler hayatın hemen hemen her alanında kullanılmaktadır. Evlerde, fabrikalarda, işyerlerinde, otomobillerde, deniz taşıtlarında olmak üzere çok çeşitli kullanım alanına sahip olan aküler sayesinde işler aksaklığa uğramadan devam ettirilir. Bunlara ek olarak bilgisayarlı sistemler, aydınlatmalar, oyuncaklar da akünün kullanıldığı diğer eşyalar olarak sıralanabilir. Akümülatörler hayatın bu kadar çok alanına dahil olmuşken sürekli bir tüketim halinin sonucunda sayısız çoklukta atık akü üretilmektedir. Kullanım ömrünü tamamlayan akülerin geri dönüşüm sürecine dahil edilmesi doğranın korunması açısından büyük bir öneme sahiptir. Akünün geri dönüştürülmesi ekonomiye ve ülkenin kalkınmasına katkı sağlarken kayna israfının engellenmesini de destekler.

Akü Nedir?

Akü veya akümülatörler doğru akım kaynağı veren enerji kaynaklarıdır. Akü sayesinde elektrik enerjisi kimyasal enerjiye dönüştürülerek saklanır. Depolanan bu enerji ihtiyaç halinde kullanıma sunulur. Günümüzde en fazla gümüş-çinko kaplamalı akü, kurşun kaplamalı akü ile Nikel-Kadminyumlu akülerin kullanıldığı görülür. Söz konusu akü çeşitlerinin maliyeti diğerlerine kıyaslandığında daha düşüktür ve atık haline geldiğinde geri dönüşüm sürecine girerek yeniden kullanılması daha kolaydır.

Atık Akü Nedir?

Elektrik kaynağı olarak günlük yaşamda önemli bir yere sahip olan akülerin belirli bir kullanım süresi bulunur. Bu sürenin sonunda kullanılamaz hale gelen aküler atık durumuna düşer. Atık akülerin parçalara ayrılarak farklı şekillerde yeniden kullanılabilmesi için Atık Akümülatör Geri Kazanım Tesisi adı verilen yerlerde geri dönüşüm süreci yerine getirilir.

Geri dönüşüme kazandırılan bir akü temel olarak plastik, kurşun, asitli çözeltiler ile diğer kurşun bileşiklerinden oluşur. Söz konusu asitli çözeltiler ile kurşunun geri dönüşüme katılması insan sağlığı ve doğal dengenin korunması açısından oldukça önemlidir. Çevreyi ve insan sağlığını doğrudan ilgilendirmesi sebebiyle atık akülerin depolanması, nakliyesi ve geri dönüşüm sürecinde geçirdiği evreler birer risk unsuru olarak görülmektedir. Devletin de ayrıca önem verdiği atık akü hususu nedeniyle 31 Ağustos 2004 yılında Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü adlı bir yönetmelik oluşturularak 2005 yılından beri uygulanmaktadır.

Atık Akülere İlişkin Oluşturulan Yönetmeliğin Amacı Nedir?

Öncelikli hedef atık akülere at parçaların yeniden kullanılabilmesi için uygulanan geri dönüştürme evrelerinin her birinin insan sağlığına ve çevreye zarar vermeyecek nitelikte olmasını sağlamaktır. Bu kapsamda atıkların bir araya getirilmesi, uygun koşullar altında toplanması, belirli bir süre muhafaza edilmesi ve geri dönüşüm tesisindeki süreçler ayrı ayrı belirlenmiştir. Devlet tarafından yürürlüğe koyulan bu yönetmelik ile akü üreticileri, akü ithalatçıları başta olmak üzere satıcılar, depocular ve geri dönüşüm tesisine sahip olanların her birine ayrı ayrı sorumluluklar yüklenmiştir.

Atık Aküler Geri Dönüşüm Tesislerine Nasıl Ulaştırılır?

Bir akünün kullanım süresi dolduğunda yenisiyle değiştirilmek üzere ücretsiz olarak satıcıya veya yetili servise iade edilir. Yetkili servis ya da akü satıcının geriye aldığı atık akü bir dizi güvenlik önleminden geçer. Bunun amacı ise akü kasasından herhangi bir kimyasal sızıntısının engellenmesi, akü sıvısının dökülmemesidir. Üst üste en fazla 5 adet olacak şekilde atık aküler istiflenir. Eğer atık aküden sızıntı olması muhtemel ise polipropilen adlı özel maddeden üretilmiş olan sızdırmayan kapların içerisine oyulması sağlanır.

Devlet tarafından atık akülerin geri dönüşüm sürecine dahil edilmesine ayrı bir önem verilir. Bu kapsamda Atık Aküler, Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü adlı bir yönetmelik oluşturulmuştur. Söz konusu yönetmeliğin 12. maddesine göre atık aküler geçici depolama alanlarında muhafaza edilir. Bu depoların akü firmasının bölge temsilcilikleri tarafından oluşturulması gerekir. İlgili yönetmeliğin 18. maddesi uyarınca atık akünün depoda en fazla 90 gün kadar beklemesi uygundur.

Atık akülerin bu şekilde kayıt altına alınarak takibinin yapılması mecburidir. Depoya aktarım işlemleri tamamlandığında Ulusal Atık Taşıma Formu’nun doldurulması gerekir. Form doldurma işlemi tamamlanınca lisanslı araçlar vasıtasıyla devlet tarafından lisans verilmiş olan geri dönüşüm tesislerine nakliye süreci başlatılır. Tesise ulaşan atık aküler bir dizi kontrolden geçer. Uygunluk alındıktan sonra geri dönüşüm tesisinin yetkilisi tarafından Ulusal Atık Taşıma Formu onaylanır ve nakliye aşamaları tamamlanmış olur.

Atık Akülerin Geri Dönüşüm Süreci Nasıl İşler?

Atık konumuna düşen aküler öncelikle geri dönüşüm tesisine ulaştırılır. Bunun ardından çekiçlerin uyguladığı kuvvetli basınçla ezilir. Ezilip dağılan parçaların esasen üretilmiş olduğu kurşun-asit karışımının süzülmesi çeşitli kimyasalların kullanılmasıyla sağlanır. Kurşun ve plastikten oluşan parçaların bulunduğu bu karışım büyük bir kazana aktarılır. İçi suyla dolu olan kazanda kurşun ve plastik bekletilir. Beklerken suyun dibine çökeldiğinden daha hafif olan plastik akü parçaları suyun yüzeyinde kalır. Bu şekildeki çeşitli aşamalar sayesinde aküyü meydana getiren kurşun ve plastik gibi parçalar birbirinden ayrılır. Plastik akü parçaları geri dönüşüm sürecine sokulur. Böylece yeni bir akünün ya da farklı eşyaların yapımında kullanılarak tekrar değerlendirilmesi sağlanır.

Plastik haricinde kurşun ve asitten oluşan akünün diğer kısımları ise asit nötralizasyon işlemine tabi tutulur. Nötralizasyon sonrasında kurşun ve asit su haline gelir. Bunun ardından yapılan süzme işlemi sonucunda da geriye kurşunun kalması sağlanır. Kalan kurşunlu kısım filtre pres sayesinde topraklanır. Son olarak diğer metallerle birleştirilen kurşunlu kısımlar elde edilene kadar yapılanlar sırasında kullanılan su şehir kanalizasyonuna verilebilecek kadar saflaşmış bir seviyeye indirgenir.

Öte yandan nötralizasyon uygulanırken açığa yalnızca kurşun değildir. Aküyü oluşturan metal aksamlar da su içerisinde çökeltilir. Bu esnada oluşan çamur tabaka ayrıştırılarak tekrardan süzülür. Son olarak kalan metallerin içerisine saf haldeki kömür de eklenir. Bu noktadan sonra elde edilen içerik kurutucuya gönderilir. 10 saatlik kurutucu aşamasının ardından karışımdaki tüm kurşun erir. Kazana aktarılan erimiş kurşuna sodyum hidroksit eklenir. Bu son işlemin ardından aküyü oluşturan kurşun madde tamamen saflaştırılmış ve yeni bir akünün yapımında kullanılmak üzere hazır hale getirilmiştir.

Türkiye’de Üretilen Yıllık Atık Akü Miktarı Nedir?

Ülkemizde her yıl ortalama olarak 70 veya 80 bin ton büyüklüğünde atık akü toplanır. Bu aküden 35 bin ton kadar kurşun ve 9 bin ton kadar da plastik elde edilir. Söz konusu iki maddenin elde edilebilmesi için de 10 bin ton kadar asitli su kullanılarak nötralizasyon işlemi uygulanır. Geri dönüşüm faaliyetleri sayesinde çevre kirliliği engellenir, ekonomiye kaynak yaratılır. Yeni akü üretiminde hammadde sarfiyatı azaltılır.