Akü elektrik enerjisini ihtiyaç halinde kullanılması için kimyasal enerji şeklinde depolayan bir enerji kaynağıdır. Akü sayesinde otomobiller hareket eder. Bu sebeple de bir aracın en önemli parçası olarak kabul görür. Akü arızalandığında araç çalışmaz. Akünün arızalanmasında temel olarak iki neden bulunur. İlk neden akünün üretiminden kaynaklanan fabrikasyon arızası ve ikinci neden ise kullanıcıdan kaynaklanan arızalardır. Aküde ortaya çıkan arızanın nedeni tespit edilerek arıza giderilir ve aracın tekrar çalışması sağlanır.

Aküde Arızaya Sebep Olan Unsurlar Nelerdir?

Aküde görülen arızaların nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

1. Üretim Kaynaklı Akü Arızaları

Fabrikasyona bağlı olarak gelişen arızalar çoğunlukla akü kullanıldıktan oldukça kısa bir süre sonrasında ortaya çıkar. Bu tür arıza sebebiyle akü aracı çalıştırmaya yetecek kadar voltajda enerji üretemez.

2. Kullanıcı Veya Araç Kaynaklı Akü Arızaları

Bu tür akü arızaları iki farklı gruba ayrılır. Aşırı şarj ve sülfatlaşma olmak üzere iki çeşitte kullanıcı veya araçtan kaynaklanan arızalardan söz edilebilir. Bu arıza türlerine bağlı olarak araç hareket edemez. Kullanıcı veya otomobilden kaynaklanan arızaların temel nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Araçta uzun süre boyunca açık unutulan radyo veya araç içindeki aydınlatma
• Araç hareketsizken uzun süreli kullanılan ısıtıcı, klima veya buzdolabı
• Düşük ya da yüksek voltaj değerlerine bağlı olarak ortaya çıkan araç şarj düzenindeki arızalanmalar
• Aracın çok sık aralıklarla durdurulup çalıştırılması
• Araçta elektrik kaçağının bulunması
• Aracın uzun süreler boyunca çalıştırılmaması veya yalnızca sezonluk kullanılması
• Akünün ve aracın birbiriyle uyumsuz olması
• Araca standart donanımın dışında ilave tesisat gibi düzeneklerin eklenmesi
• Starter akünün amacına uygun olmayacak şekillerde kullanılması

3. Sülfatlaşma

Sülfatlaşma kullanıcı kaynaklı bir akü arızası olarak nitelendirilir. Sülfatlaşmaya bağlı olarak aküde kapasite kaybı görülür. Bu durumda da normal düzeydeki bir şarj bile yetersiz olarak algılanacağından akü fazla şarj edilir. Bunun sonucunda da akü yanar. Sülfatlaşmanın görüldüğü bir akü çeşitli yöntemler uygulanarak onarılıp tekrardan kullanılabilir. Ancak yanan bir akü tekrar kullanılamaz. Sülfatlaşmaya yol açan pek çok unsur bulunur. Sülfatlaşmanın nedenleri şu şekilde sıralanabilir.

• Akünün uzun süreler boyunca kullanılmadan bekletilmesine bağlı olarak sülfatlaşma görülebilir.
• Aracın uzun süre çalıştırılmaması nedeniyle akü sülfatlaşır.
• Araçta bulunan marş dinamosuna ait kayışın gevşek olması akünün şarj düzenini olumsuz yönde etkiler. Söz konusu kayış gevşek ise aküden şarj çıkışı yetersiz gelir. Bu durumda akü sülfata gider.
• Aküler yüksek sıcaklıkta bekletilmemelidir. Uzun süreli olarak yüksek sıcaklıkta bekletilen akülerde kullanım ömrü kısalır, akü daha hızlı deşarj olur. Şarj düzeni bozulduğundan sülfatlaşma açığa çıkar.
• Akü deşarj olduğunda tam olarak şarj edilmeden kullanıcıya teslim edilirse sülfatlaşma meydana gelir.
• Kapı lambası, bagaj lambası ve çeşitli elektrikli düzeneklerde elektrik kaçağı oluşursa akü sülfatlaşır. Bu yüzden sonradan eklenen elektrik aksamı ve araçta elektrik tüketen diğer parçalar sık sık kontrol edilmelidir.
• Aracın kısa mesafeler için kısa süreli olarak kullanılması araca ve aküye zarar verir. Bu şekildeki kullanımda aküdeki şarj seviyesi eksilir. Eksilen şarj araç çalıştırılmadığı için giderilemez. Bu durumda sürekli hale gelen deşarj hali artış gösterir ve aküde kalıcı bir şekilde sülfatlaşma oluşur.
• Yetersiz şarj da sülfatlaşmaya yol açar. Bazı durumlarda akünün kutup başlarındaki bağlantılarda ve kablolarda korozyon adı verilen arızalar ortaya çıkabilir. Buna ek olarak bağlantılar kopuk, kutup başları kırık olabilir. Tüm bu aksaklıklar akünün yeterli olacak şekilde şarj edilmesine engel olur. Yetersiz şarj sülfatlaşmaya yol açar. Bunun engellenmesi için akünün bağlantıları ve kutup başları düzenli aralıklarla kontrol edilmelidir.
• Günümüzdeki teknolojin bir gereği olarak araçta kullanılan akülerin 13.8 volt seviyesinin altında şarj edilmemesi gerekir. Araç şarj sistemi 13.8 volttan az ve 14.8 volttan fazla düzeyde aküye şarj veriyorsa akü eksik şarj veya fazla şarj edilme sorunuyla karşı karşıya kalır. 13.8 volttan az yani yetersiz şarj edilme durumunda aküde sülfatlaşma ortaya çıkar. Kurşun plakalar üzerinde sülfat kristalleri meydana gelir ve plakalar sertleşir. Bu yüzden düzenli aralıklarla aküye enerji sağlayan alternatör çıkışları mutlaka kontrol edilmelidir.
• Araçta kullanılmadığı halde açık bırakılan elektrikli aksamlar akünün sülfatlaşmasına yol açar. Araç kullanılmadığında aküden kaybedilen enerji telafi edilemez. Akü deşarj halinde kalır. Yeteri kadar şarj edilemediğinde aküde sülfatlaşma görülür. Bu yüzden uzun süre boyunca dörtlü flaşörler açık bırakılmamalı, bagaj ve araç içindeki aydınlatmalar kapatılmalı, farların açık bırakılmamasına dikkat edilmelidir.
• Araç bulunan konvertörün arızalanması da sülfatlaşmaya yol açar.

Sülfatlaşma düşük düzeyde ve kalıcı olmayan bir seviyede ise yok edilebilir. Bunun için akünün kendi asitli suyu ile %5’lik bir akım ile redresörde şarj edilmesi gerekir. Redresördeyken akü en az 16,1 volta ulaşmış ise akünün tamamen şarj olduğu anlaşılır. Bu sayede kalıcı olmayan sülfatlaşma yok edilmiş olur.

4. Aşırı Şarj ya da Yanık

Aşırı şarj kullanıcı kaynaklı bir akü arızasıdır. Aşırı şarjın nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Araçtaki akü maksimum seviye olan 14.8 volttan fazla düzeyde şarj edilirse akü yanar.
• Deşarj olmuş bir akü redresörde yüksek akımla şarj edilirse aşırı şarj edilmiş olur.
• Akünün içerisinde asitli su bulunur. Buna asitli su eklenmesi veya suyun dökülmesi halinde akü aşırı şarj edilerek yanabilir.
• Araca uygun akünün kullanılması gerekir. Start-stop araçlar ile normal çalışan araçların kullandığı aküler farklı olmak zorundadır. Tasarım koşullarının dışında kullanılan akü yanma görülebilir. Araca sonradan eklenen LPG’li yakıt sistemi, müzik sistemi, araç içi ışıklandırmalar nedeniyle mevcut akü ihtiyaca uygun olacak şekilde değiştirilmelidir. Aksi halde fazla şarj edilen akü yanar.
• Akülere mutlaka düzenli aralıklarla bakım yapılmalıdır. 3 ayda bir olmak üzere akünün elektrolit seviyesi kontrol edilmelidir. Elektrolit seviyesi olması gerekenden az ise akü plakaları yanar ve akü aşırı şarj edilmiş olur.

Akünün aşırı şarj edildiğinin anlaşılması için takip edilmesi gereken belirtiler şu şekildedir:

• Aküde aşırı ısınma oluşur.
• Aşırı ısınma yüzünde aküdeki asitli su seviyesi azalır ve asitli suyun rengi koyulaşır.
• Aşırı ısınmaya bağlı olarak plakalar dökülür.
• Aküdeki asitli su yüzeyinde cam elyaflar belirir.
• Gaza basıldığında araç farlarında göz kırpmaya benzer bir oluşum görülür.
• Akü kapağında bulunan buşonların altı siyahlaşır.
• Aküdeki elektrolit yoğunlaşır.